Trong đời sống và sản xuất, cồn là một nguyên liệu rất quen thuộc. Tuy nhiên, không phải ai cũng phân biệt rõ giữa Methanol và Ethanol – hai loại “cồn” phổ biến nhưng tính chất và mức độ an toàn hoàn toàn khác nhau. Việc nhầm lẫn Methanol với Ethanol có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt trong ngành thực phẩm – đồ uống, y tế và hóa chất.
Ở bài viết này, Môi trường HANA sẽ giúp bạn hiểu rõ từng loại cồn, chỉ ra sự khác biệt, cách phân biệt trong thực tế, cũng như lý do vì sao Methanol cực kỳ nguy hiểm đối với sức khỏe con người.
Methanol là gì?
Methanol (có công thức hóa học là CH₃OH) là một hợp chất cồn được biết đến rộng rãi trong lĩnh vực công nghiệp, thường được gọi bằng cái tên khác là cồn gỗ. Đặc điểm nhận dạng của chất này là một chất lỏng trong suốt, không màu, nhưng lại có tính chất bay hơi rất nhanh và rất dễ bén lửa. Về nguồn gốc, Methanol được tạo ra từ việc xử lý khí thiên nhiên hoặc gỗ thông qua quy trình chuyển hóa khí tổng hợp.
Nhờ hoạt tính hóa học mạnh, chất này đóng vai trò quan trọng trong nhiều ngành sản xuất, được sử dụng làm dung môi, là nguyên liệu chính để tạo ra formaldehyde, và là thành phần trong sản xuất sơn, keo, mực in, cũng như được dùng làm chất chống đông.
Tuy nhiên, điều cần phải nhấn mạnh là do độc tính cực kỳ cao, nghiêm cấm tuyệt đối việc sử dụng Methanol để pha trộn hoặc thêm vào bất cứ loại thực phẩm hay đồ uống nào.
Ethanol là gì?
Ethanol (công thức hóa học C₂H₅OH) chính là loại cồn chúng ta thường gặp trong sinh hoạt hàng ngày. Loại cồn này được sản xuất chủ yếu bằng cách lên men các nguyên liệu giàu tinh bột như ngũ cốc, mía, hoặc thông qua phương pháp tổng hợp quy mô công nghiệp.
Về tính chất vật lý, Ethanol là một chất lỏng trong suốt (không màu) và có khả năng dễ bắt lửa. Mặc dù vậy, khi được sử dụng với liều lượng thích hợp, nó được xem là an toàn hơn đáng kể so với Methanol.
3 phương pháp phân biệt Methanol và Ethanol
Do cả Methanol và Ethanol đều là chất lỏng không màu, nên việc nhận biết hai hợp chất này bằng mắt thường là điều không thể. Tuy nhiên, chúng ta có thể áp dụng một số phương pháp sau đây để phân biệt hai loại cồn này:
Dựa vào đặc tính của mùi
Một trong những cách đơn giản nhất để phân biệt là dựa vào mùi. Methanol có mùi rất nhẹ, thậm chí đôi khi rất khó nhận biết hoặc dễ bị nhầm lẫn. Ngược lại, Ethanol lại có mùi cồn đặc trưng và rõ ràng hơn, thường dễ dàng nhận ra ngay khi ngửi.
Quan sát ngọn lửa khi đốt
Khi tiến hành đốt cháy, sự khác biệt về màu ngọn lửa có thể giúp phân biệt chúng. Khi đốt, Methanol sẽ cho ra ngọn lửa màu xanh nhạt, có lúc gần như vô hình, rất khó thấy. Trong khi đó, Ethanol sẽ cháy với ngọn lửa có màu vàng hoặc cam dễ nhận thấy hơn.
Sử dụng phương pháp thử nghiệm hóa học
Để có kết quả chính xác và đáng tin cậy, đặc biệt là trong môi trường chuyên môn, cần phải sử dụng các bộ kit thử nhanh hoặc các xét nghiệm hóa học chuyên biệt để phát hiện Methanol. Những phương pháp này thường được áp dụng tại các phòng thí nghiệm hoặc các cơ sở sản xuất để kiểm tra chất lượng.
Tuy nhiên, nếu Methanol đã bị pha trộn vào đồ uống có cồn (như rượu), thì việc phân biệt bằng các giác quan như mắt, mùi hay vị là hoàn toàn không thể. Trong trường hợp này, chỉ có phân tích chuyên sâu bằng thiết bị và hóa chất mới có thể xác định được sự hiện diện và nồng độ chính xác của Methanol.
Quy định pháp luật về sử dụng Methanol và Ethanol
Tại Việt Nam, các quy định pháp luật được ban hành để kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng Methanol và Ethanol. Cụ thể, hàm lượng Methanol có trong các sản phẩm rượu phải tuân thủ mức an toàn theo Quy chuẩn QCVN 6-3:2010/BYT.
Các doanh nghiệp sản xuất cồn bắt buộc phải có chứng nhận kiểm định chất lượng để đảm bảo tiêu chuẩn sản phẩm. Một quy tắc tối quan trọng là Methanol bị cấm tuyệt đối sử dụng trong chế biến thực phẩm hoặc đồ uống. Bên cạnh đó, các cơ sở kinh doanh có trách nhiệm phải công bố rõ ràng nguồn gốc cồn nhằm tránh nguy cơ ngộ độc cho người tiêu dùng và đảm bảo sự minh bạch trên thị trường.
Tổng kết
Methanol và Ethanol đều là những loại cồn quen thuộc, nhưng sự khác biệt giữa chúng vô cùng quan trọng. Ethanol là cồn an toàn khi sử dụng đúng cách, còn Methanol là cồn công nghiệp cực độc, có thể gây mù hoặc tử vong chỉ với lượng nhỏ.
